Agresja u dzieci – co powinnaś o niej wiedzieć?

Wychowanie dzieci to niełatwe zadanie. Jednym z wyzwań dla rodziców mogą się okazać agresywne zachowania ich pociech. Są one dość często występującym zjawiskiem. Czym się objawiają? Co może być przyczyną takiego zachowania u najmłodszych? Jak postępować, gdy pojawia się agresja u dzieci? O czym ona świadczy? Jakie błędy wychowawcze rodziców mogą ją spotęgować? Na te pytania odpowiedzi udzieli nam niniejszy artykuł.

Jak objawia się agresja u dzieci?

Jak zachowuje się agresywne dziecko? Nawet u najspokojniejszych i najgrzeczniejszych dzieci pojawiają się objawy agresji. Zwykle pierwsze tego typu zachowania obserwujemy około drugiego roku życia dziecka, a na sile przybierają one w wieku przedszkolnym. Zazwyczaj maluchy kierują swoją agresję przeciwko rówieśnikom lub rodzicom. W skrajnych przypadkach przeciwko sobie. Agresja u dzieci może się zatem przejawiać biciem innych dzieci, uderzaniem samego siebie lub rodziców, reagowaniem złością i płaczem na odmowę ze strony opiekunów oraz używaniem wulgarnych słów. Na każde agresywne zachowanie dziecka rodzice muszą reagować i to natychmiast. W przeciwnym razie, taki schemat postępowania utrwali się w jego zachowaniu.

Agresywne dziecko może bić rówieśników (Źródło: zdrowyprzedszkolak.pl)

Przyczyny agresji

Jakie mogą być przyczyny agresji u dzieci? Agresja u dzieci to bardzo złożony problem. Może mieć on różne przyczyny. Często jego źródłem są osoby najbliższe dziecku, czyli jego rodzice. Relacja dzieci i rodziców ma niebagatelny wpływ na to, jak dzieci postępują i radzą sobie z negatywnymi emocjami oraz jak wyrażają siebie. Warto przy tym zastanowić się nad tym, co dają dziecku agresywne zachowania. Agresja u dziecka może być wyrazem złości, w przypadku, gdy opiekunowie odmawiają mu czegoś, na co pozwalali mu w innych okolicznościach. Malec nie rozumie nagłej zmiany w ich postępowaniu i liczy na to, że jego rodzice pod groźbą nieodpowiednich zachowań, przystaną na jego prośby. Agresywne zachowania bywają też sposobem na rozładowanie napięcia, które wytwarza się, kiedy maluchowi brakuje ruchu, aktywności fizycznej i innych wrażeń. Dzieci za pomocą agresji zwracają też na siebie uwagę zajętych rodziców. Mogą zauważyć, że dopiero wtedy, gdy zachowają się nieodpowiednio, opiekunowie zauważają ich obecność.

Znaczenie konsekwencji i poczucia bezpieczeństwa

Agresja u dzieci może też brać się z rodzicielskiej niekonsekwencji. Co to oznacza w praktyce? Opiekunowie powinni ustalić jasne normy postępowania i pilnować ich przestrzegania. Co pomyśli dziecko, które jednym razem, gdy używa w domu wulgarnych słów słyszy rozbawienie rodziców, a innym razem za to samo jest karane? Takie postępowanie rodziców tylko wprowadza do dziecięcego świata chaos i dezorientację. Dziecko w końcu nie wie, co mu wolno, a czego nie. Prowadzi to do nieumiejętności odróżnienia przez pociechę dobra od zła, a to sprawia, że dziecko zachowuje się agresywnie. Przyczyną agresywnego zachowania u dziecka może być też brak poczucia bezpieczeństwa i akceptacji ze strony opiekunów. Dziecku należy poświęcać zatem czas oraz nie stawiać mu zbyt wysokich wymagań. Krytykowanie pociechy także nie poprawi jej poczucia wartości.

Jak reagować na dziecięcą agresję?

Jak radzić sobie z agresywnym dzieckiem? Gdy dziecko przejawia zachowania agresywne, nie wolno ich tak po prostu zabronić. Na dłuższą metę hamowana agresja w końcu wybuchnie albo też znajdzie swoje ujście w zabawach, które tylko zaszkodzą dziecku. Co zatem robić w takim wypadku? Najlepiej jest pokazać maluchowi, jak może wyładować agresję w słowach lub podczas zabawy. Z czasem dziecko nauczy się w ten sposób panować nad swoim zachowaniem. Zanim jednak to nastąpi, bardzo potrzebna jest cierpliwość ze strony opiekunów.

Sposoby działania w konkretnych sytuacjach

Jak należy postąpić, gdy dziecko uderzy swojego opiekuna? Nawet jeśli uderzenie nie było mocne, należy złapać małego agresora za ręce i stanowczym tonem, patrząc mu prosto w oczy, powiedzieć, że nie wolno bić, bo to boli. Jeżeli malec uderzył w akcie złości lub podczas histerii, trzeba od niego odejść i bez słowa zostawić go samego do czasu, aż się uspokoi. Jeśli z kolei agresywne dziecko wpadło w szał, dobrze jest je mocno chwycić w swoje ramiona i opleć tak silnie, by nie mogło uderzyć ani siebie, ani nikogo innego. Można w tym czasie spokojnie powtarzać maluchowi: „już dobrze, uspokój się”. Gdy to zrobi, powinno się go wypuścić. Gdy dziecko się uspokoi, można z nim porozmawiać o tym, co się wydarzyło, przypomnieć mu o panujących w domu zasadach. Odpowiednią karą za takie zachowanie jest pozostawienie dziecka na kilka minut w miejscu odosobnienia, na przykład na krzesełku w rogu pokoju, by przemyślało swoje zachowanie, a następnie dobrze jest porozmawiać z nim o tym.

Nauka panowania nad emocjami

Jak już zostało wspomniane, dziecko poprzez agresję w nieumiejętny sposób może wyrażać nagromadzone w nim negatywne emocje. Co zrobić, by nauczyło się je kontrolować? Warto zacząć od nauczenia pociechy nazywania swoich emocji. Można jej powiedzieć: „Uderzyłeś/uderzyłaś mnie, bo byłeś zły/zła, że nie pozwoliłam ci obejrzeć bajki. Rozumiem, że jesteś na mnie zdenerwowany/zdenerwowana, ale nie wolno ci mnie bić”. Trzeba także pokazać dziecku, jak może odreagować złość. Jak zatem może to zrobić? Może na przykład rzucić poduszką o łóżko, podrzeć przeznaczoną do tego gazetę, zamazać kredkami kartkę albo głośniej krzyknąć jakieś słowo. Dobrze jest także powiedzieć maluchowi, co samemu robi się w stresującej sytuacji. Takim rozwiązaniem może być liczenie do dziesięciu. Jeżeli rodzicowi nie uda się pohamować złości przy karaniu pociechy, należy z nią o tym porozmawiać, przyznać się do błędu, wyrazić swój żal i przeprosić. Dziecko w ten sposób nauczy się podobnych zachowań.

Unikaj błędnych zachowań

Należy przede wszystkim uświadomić sobie, że agresja rodzi agresję. Agresywne dziecko często doświadcza ze strony swoich rodziców przemocy słownej lub fizycznej. Wzoruje się na swoich opiekunach i stwierdza, że za pomocą bicia, krzyku, wyzwisk można osiągnąć zamierzony cel. Wymierzenie dziecku klapsa za to, że kogoś uderzyło jest nielogiczne i utwierdza je tylko w przekonaniu, że ten, kto stosuje przemoc ma władzę. Z czasem dziecko, które w domu jest ofiarą, w szkole czy na podwórku staje się agresorem. Jako rodzice musimy także pamiętać o tym, że nasza pociecha może wzorować się na postaciach z filmów czy książek. Z tego powodu należy być czujnym i kontrolować to, co nasza pociecha ogląda lub czyta.

Bite dziecko może zacząć w ten sam sposób traktować słabszych (Źródło: madrzy-rodzice.pl)

Agresja u dzieci może objawiać się przemocą fizyczną bądź słowną. Jej przyczyn można doszukiwać się między innymi w błędnych relacjach między dziećmi a ich opiekunami. Aby pomóc dziecku uwolnić się od złych emocji, należy zacząć z nim o nich rozmawiać, a przede wszystkim samemu pracować nad okazywaniem spokoju.